تعویض خون نوزاد به علت زردی

تعویض خون نوزاد به علت زردی با هدف اصلاح آنمی (کم خونی) در بیماری همولیتیک و یا هیپر بیلی روبینمی هنگامی که نور درمانی برای کاهش سطح بیلی روبین کافی نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. زردی یک بیماری شایع، موقتی و بی‌ضرر در نوزادان است که موجب زرد شدن پوست و چشمان او می‌شود. در این مقاله قصد داریم با مراحل، چگونگی و عوارض تعویض خون نوزاد برای زردی بیش‌تر آشنا شویم؛ لطفا با ما همراه باشید.

 

برای اجاره دستگاه زردی نوزاد در تهران با کارشناسان و متخصصان تهران زردی تماس حاصل فرمایید.

 

تعویض خون نوزاد به علت زردی

زردی از آن مشکلات شایعی است که اکثر نوزادان بعد از تولد به آن مبتلا می شوند و معمولا 60 درصد نوزادان سالم و 80 درصد نوزادان نارس به آن مبتلا می‌شود. بیلی روبین یک ماده زرد رنگ در خون است که با شکسته شدن گلبول قرمز خون بوجود می‌آید.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: نقش بیلی روبین در زردی نوزاد

 

بروز زردی در نوزادان تازه متولد شده بیش‌تر است؛ زیرا نوزادان دارای تعداد زیادی گلبول قرمز در خون خود هستند که اغلب شکسته و به بیلی روبین تبدیل می‌شوند. از طرفی کبد مسئول تجزیه و دفع بیلی روبین از طریق دستگاه گوارش است، اما در نوزادان از آنجایی که این اندام هنوز در حال رشد است و تکامل نیافته، ممکن است به اندازه کافی در تجزیه و حذف بیلی روبین موفق عمل نکند. در این شرایط ممکن است با زردی نوزاد روبرو باشیم.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: علل بروز زردی و انواع مختلف آن

 

خوشبختانه در اکثر موارد درجات خفیف این بیماری در نوزادان، با رشد کبد و تغذیه با شیر مادر پس از مدتی خود به خود رفع می‌شود. کبد نوزادان معمولا در سن 2 هفتگی شروع به پردازش بیلی روبین می‌کند؛ به همین دلیل زردی در نوزادان اغلب تا سن 2 هفتگی بدون هیچ آسیب و به صورت خود به خودی رفع می‌شود. در صورتی که زردی شدیدتر باشد، از فتوتراپی برای درمان نوزاد استفاده می‌شود. فتوتراپی روش درمانی متداولی است که نوزاد زیر نور طیف آبی قرار می‌گیرد؛ این شرایط به کاهش سطح بیلی روبین خون و قرار گرفتن در محدوده‌ی بی‌خطر می‌شود.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: درمان زردی نوزاد

 

در برخی موارد، در صورتی که درمان فتوتراپی نتوانسته باشد سطح بیلی روبین را در نوزادان کاهش دهد؛ امکان عوارض ناشی از زردی شدید در نوزاد وجود داشته دارد و در این شرایط پزشک اقدام به تعویض خون نوزاد می‌کند. همچنین اگر نوزاد دارای علائم کرنیکتروس باشد و یا خطر آن، از خطر انجام این روش درمانی بیش‌تر باشد، این روش درمانی پیاده خواهد شد.

تعویض خون در نوزادان به مقدار و شدت زردی، سن نوزاد و نارس یا رسیده بودن او بستگی دارد و در صورتی که زردی به اعداد 20، 25 و 30 برسد، پزشک نوزاد را در بیمارستان بستری کرده و اقدام به تعویض خون شروع خواهد شد. این روش تا زمانی که سطح بیلی روبین به حد قابل قبول برسد، مجدد تکرار خواهد شد. همچنین در صورتی که نوزاد بیماری زمینه‌ای داشته باشد، نیاز به تعویض خون پیش می آید.

به خاطر داشته باشید در صورتی که نوزاد سالم باشد، درجات بالای زردی را می‌تواند تحمل کند. در صورتی که نوزاد دچار عفونت باشد، نارس باشد یا تعادل اسید و باز خون او به هم خورده باشد؛ اکسیژن خون در او ناکافی باشد و نیاز به تعویض خون پیش می آید.

مراحل تعویض خون نوزاد

در تعویض خون، مقداری از خون بیمار برداشته شده و با خون اهدا کننده جایگزین می‌شود؛ در این شرایط اجزای غیر طبیعی خون و سموم موجود در آن حذف شود. تعویض خون در نوزادان مبتلا به زردی، آخرین مرحله درمان است و در این روش کل خون نوزاد با دو برابر حجمش، با خون اهداکننده تعویض می‌شود. در این روش درمانی ابتدا مراحل ارزیابی و اقدامات قبل از عمل انجام می‌شود که شامل مراحل زیر است:

• توضیح درباره نحوه انجام تعویض خون، عوارض آن و در نهایت اخذ رضایت خانواده نوزاد
• اندازه گیری سرمی بیلی روبین و انجام سایر آزمایشات مرتبط با زردی 
• درخواست و آماده سازی خون مناسب با نوزاد و مادر (میزان خون درخواستی باید دو برابر حجم خون نوزاد باشد و تا 38 درجه سانتی گراد گرم شود.)
• قرار دادن نوزاد در یک محیط آرام و ثبت علائم حیاتی او
• ناشتا نگه داشتن نوزاد به مدت 4 ساعت و تخلیه ترشحات معده با قرار دادن لوله دهانی معدی
• آماده سازی تجهیزات مورد نیاز

پس از انجام مراحل اولیه، مراحل اصلی تعویض خون شروع می‌شود. به منظور جلوگیری از نوسانات عمده خون،مراحل این روش باید به آرامی و طی حدود 2 ساعت انجام شود که شامل موارد زیر است:

• تعبیه کاتتر ورید نافی با اندازه مناسب و در محب مناسب 
• با استفاده از این لوله از طریق ورید ناف خون نوزاد خارج می‌شود و به صورت متوالی خون اهداکننده جایگزین می‌شود.
• شروع تعویض خون با خارج کردن کمتر از 10 درصد از حجم خون نوزاد در هر نوبت و جایگزین کردن آن با همین میزان خون تا زمان اتمام حجم خون درخواست شده
• ثبت علائم حیاتی نوزاد

معمولا 4 تا 6 ساعت پس از انجام تعویض خون، سطح بیلی روبین خون نوزاد باید چک شود، زیرا امکان بازگشت آن وجود دارد.

فواید تعویض خون

از فواید تعویض خون، جلوگیری از زردی نوزاد و عوارض جبران ناپذیر آن است؛ با انجام این روش اجزای غیر طبیعی و سموم خون حذف شده و سطح بیلی روبین خون پایین می‌آید. در نهایت این کاهش سطح بیلی روبین، به کاهش علائم زردی نوزاد و بهبودی او کمک می‌کند.

عوارض تعویض خون نوزاد

آیا تعویض خون خطرناک است؟ این سوالی است که ممکن است ذهن برخی والدین را به خود درگیر کند و احتمالا به دلیل نگرانی از عوارض تعویض خون خواهد بود. معمولا بیش‌تر عوارض تعویض خون نوزاد در حین انجام عمل و یا بلافاصله بعد از انتقال خون مشاهده می‌شود. از آنجایی که این روش در درمان زردی نوزادان از اهمیت زیادی برخوردار است، به همین دلیل در زمینه میزان بروز و نوع عوارض ناشی از آن، مطالعات زیادی انجام شده است.

مطالعات برخی محققان در مجله پزشکی بالینی ابن سینا نشان می‌دهد، ترومبوسیتوپنی شایع‌ترین عارضه‌ی ناشی از تعویض خون در نوزادان است و فراوانی عوارض و مواردی مانند تشنج، ایست قلبی – تنفسی و مرگ و میر به دنبال تعویض خون در نوزادان پره ترم و نوزادان با وزن هنگام تولد کم‌تر از 2500 گرم بیش‌تر از نوزادان ترم و نوزادان با وزن بیش‌تر از 2500 گرم می‌باشد.

طبق این مطالعات بیشتر عوارض ناشی از تعویض خون نوزادان مربوط به اختلالات آزمایشگاهی و بدون علامت هستند؛ در این قسمت می‌خواهیم به شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده در حین و یا بلافاصله پس از تعویض خون نوزاد بپردازیم که عبارتند از:

• مشکلات گوارشی مانند: عدم تحمل خوراک، صدمات ایسکمیک روده ای، آنتروکولیت نکروزان
• عوارض وابسته به تعبیه کاتتر نافی مانند: آريتمی‌های قلبي، آمبولی، عفونت، انتروكوليت نكروزان و ترومبوز.
• عوارض ناشی از دریافت فرآورده‌های خونی مانند: HIV، CMV، هپاتیت B ،هپاتیت C، ترومبوسیتوپنی، آنمی و غیره.
• عوارض وابسته به اجزای خون مانند: استفاده زیاد از هپارين، واكنش پيوند بر عليه میزبان، هموليز در اثر گلبول‌های قرمـز ناسازگار، هیپرکالمی، آریتمی، هیپوگلیسمی، هیپوکلسمی، تتانی، ترومبوسیتوپنی و عفونت‌های همراه با تعويض خون.
• عوارض وابسته به عمل تعویض خون مانند: خونریزی اتفاقی، آمبولی هوا، هموليز ناشي از صدمات مکانیکی، گرمایی، هیپوترمی، خونریزی داخل مغزی، نوسانات فشار داخل مغزی و نوسانات فشار خون سيستميك بـه علت هيپوولمي يا هيپر ولمي

با توجه به عوارض تعویض خون مانند ترومبوسیتوپنی و اسیدوز، کنترل شمارش پلاکت‌ و انجام گازومتری پس از تعویض خون ضروری است؛ تا با شناخت به موقع اآن‌ها نسبت به درمان‌های پیشگیرانه اقدام شود. اطلاعات دقیق این مطالعه را می‌توانید در سایت SID مطالعه فرمایید. مرگ و مير به دنبال تعويض خون در نوزادان، 3/5 نفر به ازای هر 1000 بيمار و 3 نفر به ازای هر 1000 عمل تعويض خون گزارش شده است. 

هزینه تعویض خون نوزاد

هزینه تعویض خون نوزاد در هر بیمارستان بسته به نوع بیمارستان (خصوصی یا عمومی) و امکاناتی که در اختیار بیمار می‌گذارند، می‌تواند متفاوت باشد. قیمت هر کیسه خون بین 200 تا 500 هزار تومان است و در صورتی که گروه خونی بیمار نادر باشد، قیمت هر کیسه خون تا 5 میلیون تومان متغیر خواهد بود.

کلام آخر

تعویض خون نوزاد به علت زردی با هدف درمان بیماری همولیتیک و یا هیپر بیلی روبینمی هنگامی که نور درمانی برای کاهش سطح بیلی روبین کافی نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که زردی به اعداد 20 و یا بالاتر برسد، پزشک نوزاد را در بیمارستان بستری کرده و اقدامات لازم به منظور انجام به تعویض خون صورت خواهد گرفت.

تعویض خون از طریق یک سوند وریدی ناف انجام می‌شود و در آن‌جا مقدار کمی خود نوزاد کشیده و با مقدار مساوی جایگزین خواهد شد. این روش تا زمانی که سطح بیلی روبین به حد قابل قبول برسد، مجددا تکرار خواهد شد. در زمان انجام تعویض خون نباید فتوتراپی را قطع نمود و به صورت روتین نباید کلسیم وریدی داد، مگر اینکه نیاز به کلسیم به صورت مستقل ثابت شود.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: انواع دستگاه زردی نوزاد