عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد

عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد یکی از موضوعات مهمی است که ذهن والدین نوزادان مبتلا به زردی را به خود درگیر می‌کند. استفاده از این دستگاه‌ها به عنوان جزئی از فرآیند نوردرمانی و درمان زردی نوزاد تلقی شده؛ به‌طور کلی عوارض خاصی نداشته و هیچ اثر طولانی‌مدت یا آسیبی بر نوزاد باقی نمی‌گذارد. اما یک‌سری عوارض جانبی دستگاه زردی موجب شده است تا در این مقاله به بررسی و ارائه‌ی راهکارهای کنترلی آن بپردازیم. در صورتی که سوالی در رابطه با استفاده از دستگاه فتوتراپی برای نوزاد خود دارید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

 

اجاره دستگاه زردی نوزاد در تهران

09351010095

 

عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد

به نقل از National Library of Medicine به طور کلی فتوتراپی آبی یک درمان ساده، موثر و ایمن برای هیپربیلی روبینمی نوزادان پذیرفته شده است؛ با این حال، عوارض جانبی احتمالی فتوتراپی، از جمله همولیز، بیماری آلرژیک، آسیب DNA و سرطان، باید در نظر گرفته شده و در پایین به آن‌ها اشاره شده است. برای جلوگیری از آسیب جدی به سلامت نوزاد، لازم است فتوتراپی در محیط بالینی استاندارد، منطقی و عادی شود. همچنین برای روشن کردن مکانیسم واکنش‌های نامطلوب به نوردرمانی در نوزادان، و کشف و بهینه‌سازی طرح‌های درمانی جدید در آینده، مطالعات عمیق‌تری مورد نیاز است.

با توجه به اثرات سمی بالقوه درمان با نور آبی، نور LED سبز نیز ممکن است برای کاهش سطح بیلی روبین کل سرم استفاده شود، زیرا ممکن است در مقایسه با نور آبی، عوارض جانبی کمتری ایجاد کند. بنابراین، درمان با چراغ سبز باید در آینده بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. اطلاعات تکمیلی در خصوص تحقیقات صورت گرفته در این مورد را می‌توانید در National library of medicine بخوانید.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: انواع دستگاه زردی نوزاد

 

آسیب چشمان نوزاد

اگر هنگام استفاده از دستگاه زردی، چشمان نوزاد پوشانده نشود، دچار آسیب‌های جدی از ناحیه شبکیه چشم می‌شود. پوشش پلاستیکی لامپ و دیواره دستگاه، از نور فرابنفش تا حدی جلوگیری می‌کند؛ با این حال قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور مرئی باعث ضایعات فتوشیمیایی در شبکیه می‌شود. 

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: کنار رفتن چشم بند فتوتراپی؛ از عوارض تا پیشگیری

 

کم آبی بدن نوزاد و دهیدراته شدن

بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عارضه‌ای که دستگاه زردی نوزاد ایجاد می‌کند، کم آبی بدن نوزاد است که به آن یا دهیدراته شدن نیز می‌گویند. بیلی روبین تجزیه شده توسط کبد، وارد صفرا شده و از طریق روده دفع می‌شود؛ این روند همراه با اسهال و دفع ادرار زیاد در نوزاد است. در نهایت ادامه‌ی این روند می‌تواند موجب دهیدراته شدن (کم آبی) بدن نوزاد شود که با افت قند شدید نوزاد همراه است. لازم است به منظور جبران این روند باید شیردهی و تغذیه مناسب نوزاد صورت بگیرد.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: نقش بیلی روبین در زردی نوزاد

آسیب به اندام های تناسلی نوزاد

دستگاه فتوتراپی به‌دلیل تابش پرتوها، تنها برای زمان محدود در درمان زردی نوزاد موثر است و متاسفانه به اندام‌های حساس نوزاد مانند دستگاه تناسلی، آشیب می‌رساند. باید توجه داشته باشید که اندام‌ تناسلی و قسمت‌های زیرین پوشک نوزاد، نباید نور دستگاه را دریافت کنند، وگرنه دچار آسیب‌های جبران ناپذیری می‌شوند. بنابراین پوشاندن نواحی حساس بدن نوزاد، امری ضروری است.

افزایش دمای بدن نوزاد

واکنش‌های بیوشیمی و تجزیه بیلی روبین موجب افزایش دمای بدن نوزاد می‌شود، چرا که با این عمل، جریان خون در مویرگ‌های پوست و ماهیچه‌ها افزایش یافته و این خود یکی دیگر از دلایل کم آبی بدن نوزاد است. در این شرایط لازم است میزان ادرار نوزاد بادقت ثبت شود؛ تا میزان آب از دست رفته به طور کامل کنترل گردد و به همان میزان، تغذیه مناسب نوزاد صورت بگیرد.

عدم تعادل محیط حرارتی و کم آبی

نوزاد برای دریافت نور کافی در زیر دستگاه فتوتراپی کاملا لخت است و صرفا پوشک و چشم بند محافظتی دارد. در این شرایط اگر دمای مطلوب اتاق حفظ نشود؛ ممکن است دچار کاهش دمای بدن شود. از آنجایی که واحدهای فتوتراپی برای ایجاد یک محیط گرمایی راحت برای نوزاد طراحی نشده اند؛ حتما باید نسبت به تنظیم دمای محیط اقدام کرد. بهترین دمای اتاق در زمستان ۲۷-۲۸ درجه سانتی گراد و در تابستان ۲۵-۲۶ درجه سانتی گراد می‌‍باشد.

پوست پوست شدن بدن نوزاد

به‌دلیل استفاده از دستگاه فتوتراپی و دهیدراته شدن، ممکن است بدن نوزاد پوسته پوسته ‌شود. به منظور برطرف کردن پوسته‌ها، می‌توانید بعد از اتمام دوره‌ی درمان ، روزی 1 الی 2 بار بدن نوزاد را با لوسیون یا روغن زیتون چرب کنید. همچنین به منظور آب‌رسانی و کاهش دمای بدن نوزاد در طی درمان زردی، روزانه 2 الی 3 مرتبه بدن نوزاد را با آب‌ولرم بشویید و یا با پارچه یا پنبه خیس، پوست وی را مرطوب کنید.

 

 

کاهش کلسیم و تغییر ریتم شبانه‌روزی نوزاد

ملاتونین هورمون خواب یا تاریکی است که در هنگام شب از غده پینه‌آل در مغز ترشح می‌شود. روشنایی ایجاد شده هنگام فتوتراپی، موجب کاهش سطح ملاتونین شده؛ بنابراین چرخه‌ی ترشح آن تغییر می‌یابد. همین موضوع منجر به تغییر ریتم شبانه‌روزی در نوزاد خواهد شد؛ بنابراین توصیه می‌شود فتوتراپی به موازات چرخه شبانه‌روزی انجام گیرد تا از بروز این اختلال در بدن جلوگیری شود.

همچنین کاهش سطح ملاتونین در خون می تواند موجب هیپوکلسمی با کاهش کلسیم شود؛ زیرا در این شرایط پس از شروع 48 ساعت از درمان فتوتراپی، شاهد افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار هستیم. خوشبختانه تقریباً در تمام نوزادان هیپوکلسمیک، سطح سرمی کلسیم 24 ساعت پس از پایان نور درمانی به حالت نرمال باز می‌گردد؛ بنابراین در طول فتوتراپی نیازی به دریافت کلسیم پیشگیرانه نیست.

سندرم نوزاد برنزه

در صورتی که حین درمان فتوتراپی رنگ پوست و ادرار نوزاد به قهوه‌ای تغییر پیدا کند؛ به آن سندرم نوزاد برنزه می‌گوییم. این عارضه‌ معمولا بی‌خطر بوده و در نوزادان مبتلا به کلستاز صفراوی (انسداد مجاری صفراوی در داخل کبد که باعث تجمع بیلی روبین می شود)، پس از حدودا 3 هفته از قطع درمان فتوتراپی برطرف می‌شود.

جوش های ریز (راش های پوستی)

در برخی از نوزادان، با بالا رفتن زردی یا استفاده از دستگاه فتوتراپی، جوش‌های ریز یا به اصطلاح راش‌های پوستی در نوزاد ایجاد می‌شود. محل ایجاد این جوش‌های پوستی ممکن است در مناطقی که نور تابیده می‌شود، طی 24 ساعت ابتدایی شروع درمان، ایجاد شود. پس از اتمام دوره‌ی درمان و رفع زردی نوزاد، راش‌های پوستی نیز پس از 24 الی 48 ساعت از بین می‌روند. در این شرایط به منظور تسریع در روند بهبودی آن‌ها، با مشورت پزشک می‌توان از پماد زینک اکساید برای ترمیم جوش‌های ریز کمک گرفت.

 

کمبود ویتامین B2 یا ریبوفلاوین

ریبوفلاوین یا ویتامین B2 یکی از ویتامین‌های حساس به نور است و متاسفانه طی پروسه‌ی درمان فتوتراپی تجزیه می‌شود. . بسیاری از نوزادان به ویژه اگر زودرس باشند، در هنگام تولد ذخیره و جذب روده‌ای کمی از ریبوفلاوین خواهند داشت؛ بنابراین این شرایط می‌تواند موجب کمبود این ویتامین در بدن نوزاد در این شرایط حساس باشد. گزارش شده است که از هر 21 نوزاد که در معرض نور درمانی قرار گرفته اند، 16 نفر دچار کمبود ریبوفلاوین شده‌اند؛ اما با این حال نوزادان ترم به ندرت نیاز به مکمل دارویی (ویتامین B2) در طول فتوتراپی دارند. 

آسیب DNA

استفاده از دستگاه زردی نوزاد می‌تواند از طریق غشای سلولی موجب آسیب گذرا به DNA شود؛ اما این آسیب در سلول‌های انسانی از طریق قرار گرفتن در معرض نور فتوتراپی موجب عواقب زیان‌باری نخواهد شد. امروزه شاهد این هستیم هیچ‌گونه عوارض جانبی طولانی مدت و جدی، در هزاران نوزادی که برای درمان هیپر بیلی روبینمی تحت درمان با نور قرار گرفته‌اند، دیده نشده است؛ این موضوع نشان دهنده‌ی این است که سلول‌های انسانی تا حدی زیادی توانایی ترمیم آسیب DNA ناشی از فتوتراپی را دارند.

اثرات هماتولوژیک

گاهی به علت فتوتراپی، غشای گلبول‌های قرمز خون شکننده می‌شود و در این شرایط همولیز رخ می‌دهد. این فرایند که به آن ترومبوسیتوپنی یا کم بودن تعداد پلاکت خون نیز می‌گویند؛ 48 ساعت پس از شروع فتوتراپی در نوزادان رخ خواهد داد. در صورتی که جبران پلاکت‌ها از مغز استخوان کافی باشد، هیچ تغییری در تعداد آن‌ها قبل و بعد از فتوتراپی مشاهده نمی‌شود. 

ایجاد التهاب روی پوست چرب یا خیس نوزاد

قرار گرفتن بدن نوزاد در دستگاه که با لوسیون، روغن یا کرم، چرب شده باشد باعث ایجاد التهاب پوستی می‌شود؛ بنابراین لازم است که نوزاد حتما با بدن خشک درون دستگاه زردی قرار بگیرد. ضمنا در صورتی که قسمت زیر پوشک نوزاد که نوری دریافت نمی‌کند، چرب باشد ایرادی ندارد؛ اما بقیه بخش‌های بدن نوزاد به‌هیچ‌وجه نباید هنگام استفاده از دستگاه فتوتراپی چرب باشد.

در نهایت هیچ دستورالعمل خاصی برای قطع زمان فتوتراپی وجود ندارد اما لازم است در طول استفاده از دستگاه زردی نوزاد، بیلی روبین خون نوزاد مرتب اندازه گیری شود. در برخی موارد، فتوتراپی فقط برای 24 ساعت یا کمتر مورد نیاز است، در برخی موارد نیز ممکن است درمان 5 تا 7 روز ادامه داشته باشد.

شل شدن مدفوع و اسهال نوزاد

فتوتراپی در برخی از نوزادان ممکن است موجب بروز اسهال در آن‌ها شود؛ در واقع تحریک روده توسط بیلی روبین منجر به از دست دادن آب بیشتر و ایجاد مدفوع شل می‌شود. 

دستگاه فتوتراپی ال ای دی

بر خلاف لامپ‌های فلورسنت، لامپ‌های ال‌ای‌دی به هیچ عنوان اشعه فرابنفش تولید نمی‌کنند؛ زیرا اساسا در تولید نور متفاوت عمل می‌کنند. مبنای عملکرد آن‌ها بر پایه‌ی یک نوع دیود است که اشعه نورانی با عبور جریان برق از درون‌شان تولید می‌شوند؛ بنابراین تابش نور آن‌ها بر بدن نوزاد به هیچ عنوان همراه بروز عوارض نخواهد بود. از طرفی این لامپ‌ها تولید گرما نمی‌کنند؛ بنابراین پوست کودک از خطر سوختگی مصون خواهد بود. پتوی فتوتراپی یا بیلی بلانکت نوعی از دستگاه‌ی فتوتراپی ال ای دی هستند که معایب دستگاه‌های زردی نوزاد قدیمی را ندارند و اخیرا از مزایای بسیار آن‌ها برای درمان زردی نوزاد می‌توان بهره برد.

پیشنهاد می‌کنم این مقاله را مطالعه کنید: پتوی فتوتراپی و 4 مزیت استفاده از آن

عوامل موثر در عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد

•  انرژی نور لامپ یا طول امواج نور
• فاصله بین نوزاد و لامپ فتوتراپی
•  مدت زمان قرار گیری پوست نوزاد در معرض نور

استانداردهای دستگاه زردی نوزاد

دستگاه نوردرمانی (فتوتراپی) نیازمند رعایت استانداردهایی است تا نوزاد آسیب نبیند و از عوارض آن دور بماند.

• فاصله منبع نور با نوزاد و تعداد لامپ‌های استفاده شده برای درمان باید استاندارد بوده و رعایت شود. بعضا گفته می‌شود اندازه مشخصی برای فاصله لامپ‌ها تا نوزاد در نظر گرفته نشده و این بستگی به شرایط و تعداد لامپ‌هی  استفاده شده دارد.
• طول موج اشعه‌های دستگاه نوردرمانی نباید بیشتر از 480 نانومتر باشد؛ زیرا در غیر این صورت موجب سوختگی نوزاد در دستگاه فتوتراپی می‌شود. ضمنا در نظر داشته باشید که طول موج کمتر از 450 نانومتر نیز کارایی لازم را برای درمان زردی نوزاد ندارد؛ بنابراین تنظیم صحیح طول موج دستگاه در این بازه بسیار مهم است.
• نکته مهمی که باید هنگام استفاده از فتوتراپی رعایت کنید این است که دستگاه‌های مورد استفاده برای درمان فتوتراپی با مانند دستگاه‌های موجود در تهران زردی، دارای مجوز وزارت بهداشت و اداره تجهیزات باشند.

چگونه عوارض فتوتراپی را کاهش دهیم؟

اولین راه کاهش عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد، به کار بردن این درمان برای موقعی است که می‌دانیم بدون آن، درمان زردی نوزاد در زمان کوتاه اتفاق نمی‌افتد. زیرا این عارضه در بیشتر مواقع نیاز به درمان خاصی نداشته؛ مگر اینکه پزشک متخصص درمان خاصی را تجویز کند. بعد از این سایر روش‌ها بدین شرح است:

شیردهی مکرر

برای جلوگیری از پوسته پوسته شدن و کم آبی بدن نوزاد ( دهیدراته شدن)، افزایش دفعات شیردهی و تغذیه مناسب نوزاد توسط مادر کمک زیادی به کاهش عوارض دستگاه زردی می‌کند؛ با تغذیه‌ی مناسب نوزاد رفته رفته شاهد دفع راحت بیلی روبین اضافی از بدن نوزاد خواهیم بود.

مشورت با پزشک متخصص

استفاده سرخود از داروهای گیاهی یا طب سنتی برای درمان زردی نوزاد، یکی از راه‌های افزایش عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد است؛ زیرا ممکن است استفاده همزمان فتوتراپی با داروهای گیاهی موجب آسیب در نوزاد شود. ناگفته نماند که در برخی تحقیقات به تاثیرات عرق کاسنی و آب انار اشاره شده است؛ اما این اقدامات باید با هماهنگی و مشورت پزشک متخصص باشد.

همچنین قطره بیلی ناستر یکی دیگر از روش‌های درمان دارویی زردی نوزاد است که بعضا مصرف آن در کنار دستگاه زردی نوزاد در درمان بیماری وی، کمک می‌کند؛ اما بهتر است تجویز و استفاده از ان با مشورت پزشک متخصص باشد.

پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: بیلی ناستر برای زردی نوزاد

 

دستگاه فتوتراپی استاندارد

بعضا در بازار دستگاه‌های دست‌ساز برای درمان زردی نوزاد زیادی یافت می‌شوند که ما به هیچ عنوان استفاده از آن‌ها را توصیه نمی‌کنیم؛ چرا که قابل اعتماد نبوده و می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به نوزاد شما وارد کند. 

استفاده از چشم بند مخصوص و پوشش اندام خصوصی نوزاد

همانطور که قبلا گفتیم اشعه‌ی مضر دستگاه زردی نوزاد می‌تواند به چشم نوزاد آسیب برساند؛ اما استفاده از چشم بند ضد نور، چشمان نوزاد را از آسیب احتمالی شبکیه محافظت می‌کند. لازم است چشم بندهای فتوتراپی آنتی باکتریال باشند؛ تا موجب بروز حساسیت در نوزاد نشوند. همچنین برای محافظت از اندام تناسلی نوزاد، استفاده از پوشک ضروری است.

سخن پایانی 

فتوتراپی رایج‌ترین و موثرترین روش درمانی برای هیپربیلیروبینمی است، اما ممکن است با عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت همراه باشد. استفاده از این روش برای درمان زردی نوزاد در سال‌های اخیر افزایش یافته، ولی اثرات طولانی مدت فتوتراپی هنوز به طور کامل ارزیابی نشده است و نیاز به مطالعات بیشتری دارد. لازم است که طی استفاده از دستگاه زردی نوزاد تمام جوانب را رعایت نماییم؛ خوشبختانه اغلب عوارض مشاهده شده خطرناک نبوده، برگشت‌پذیر و کوتاه مدت می‌باشند.

بعضا برای انجام فتوتراپی در بیمارستان شاهد این هستیم که نوزاد از مادر جدا شده و در بخش مراقبت‌های ویژه NICU در زیر دستگاه زردی قرار می‌گیرد. این امر در روزهای اول تولد موجب اختلال در پیوند مادر و نوزاد می‌شود تا حدی که می‌تواند روی عواطف و واکنش‌های نوزاد موثر باشد. در صورتی‌ که از نظر پزشک مانعی نباشد؛ می‌توان با اجاره‌ی دستگاه زردی نوزاد در منزل نسبت به درمان نوزاد اقدام کرد. در این شرایط نوزاد از لحاظ جسمی و عاطفی تامین شده و در آغوش مادر از شیر وی تغذیه می‌کند.