درمان زردی نوزاد با طب سنتی به عنوان یکی از روش‌های تاثیر گذار شناخته شده است. طب سنتی روشی است که برای درمان انواع دیگری از بیماری‌ها استفاده میشود؛ چرا که طب سنتی یکی از قدیمی‌ترین و پرطرفدارترین روش‌ها است. زردی نوزاد یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی است که حدود 2 الی 3 روز بعد از تولد نوزاد، رخ می‌دهد. این عارضه که به دلیل افزایش غلظت بیلی‌روبین خون اتفاق می‌افتد، راهکارهای گوناگون درمانی دارد؛ که در این مقاله می‌خواهیم به 5 روش درمان زردی نوزاد با طب سنتی می‌پردازیم. لطفا با ما همراه باشید.
برای اجاره دستگاه زردی نوزاد در تهران می‌توانید با متخصصان و کارشناسان ما در تهران زردی با شما تماس 09301010095 تماس حاصل فرمایید.
علل زردی از دیدگاه طب سنتی
علمای طب سنتی معتقدند علت زردی افزایش سطح صفرا می‌باشد. صفرا یا زردآب که یکی از خلط‌های چهارگانه است، طبع گرم و خشک دارد و مثل آتش عمل می کند. در طب سنتی افزایش سطح صفرا به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله‌ی آن می‌توان به سرد و گرم بودن مزاج بدن، نوع تغذیه نوزاد و مادر، به کار بردن ماده بی‌هوشی هنگام سزارین مادر و یا در نهایت استرس مادر بستگی دارد.
از دیدگاه طب سنتی، زردی در پسران بیش‌تر از دختران بروز پیدا می‌کند؛ چرا که پسران نسبت به دخترها طبع گرم‌تری دارند و بیش‌تر دچار بیماری‌های ناشی از طبع گرم می‌شوند.
درمان زردی نوزاد با طب سنتی
طب سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف از گیاهان دارویی استفاده می‌کند؛ همانطور که قبلا اشاره کردیم یکی از بیماری‌هایی که این طب برای درمان آن راه حل‌هایی را پیشنهاد می‌کند، زردی نوزادان است. برخی افراد ممکن است تمایلی به بستری نوزاد در بیمارستان برای درمان زردی نوزاد نداشته باشند؛ در این صورت می‌توان از روش‌های درمان زردی به کمک طب سنتی استفاده کرد. پیشنهادی که طب سنتی برای درمان این بیماری پیشنهاد می‌کند؛ اغلب استفاده از گیاهان دارویی می‌باشد. این روش درمانی که بنا بر منابع تاریخی، حدود 2500 سال قدمت دارد؛ در گذر زمان توسط پزشکان بزرگی چون ابوعلی سینا، رازی، جرجانی و غیره پیشرفت و توسعه پیدا کرده است.
5 داروهای گیاهی مفید برای زردی نوزاد
در گذشته از روش‌های سنتی و داروهای گیاهی برای درمان زردی استفاده می‌شد. اگرچه امروزه این شیوه‌ی درمانی بین عموم مردم رایج نیست و اغلب افراد از روش‌های درمانی داروهای شیمیایی استفاده می‌کنند؛ اما نمی‌توان تاثیر آن‌ها را در روند درمان بیماری‌های مختلف انکار کرد. در ادامه قصد داریم به برخی از روش های طب سنتی که در درمان زردی نوزاد استفاده میشود، اشاره کنیم.
1. شیرخشت برای درمان زردی نوزاد
شیرخشت یا شیر خاک به زبان انگلیسی (cotoneaster)، شیره پرورده چند نوع گیاه از طایفه زبان‌گنجشک (Frene) می‌باشد که خودبه‌خود و یا توسط ایجاد شکاف با دست یا در‌نتیجه گزش حشرات از برگ‌ها و شاخه‌‌های جوان آن‌ها به دست می‌آید و به عنوان بهترین و موثرترین روش برای درمان زردی نوزادان شناخته شده است.
بهترین نوع شیرخشت آن است که قطعات آن درشت، سفید، شیرین و خالص باشد و بعد از قرار دادن در دهان، زود حل شود و زبان را شیرین و خنک کند. بسیار مهم است که این صمغ آلوده نباشد؛ پاک و خالص بوده و با گرد و غبار و خاشاک مخلوط نشده باشد. شیرخشت دارای دکستروز ساکارز، مانیت (همان ماده شیرین که به میزان 50 – 40% وجود دارد) و نشاسته است؛ همچنین دارای ویتامین‌های مختلف از جمله ویتامین D می‌باشد.
خواص شیرخشت چیست؟
در این قسمت می‌خواهیم در رابطه با خواص شیرخشت که یکی از روش‌های درمان خانگی زردی نوزاد نیز می‌باشد، صحبت کنیم. این ماده با خواص قید شده در پایین، کمک شایانی به روند افزایش بهبودی زردی نوزادان میشود.
- خنک کنندگی: ترکیبات موجود در شیرخشت به کاهش دمای بدن و رفع تب کمک می‌کند.
- تسکین کننده درد سینه و سرفه: شیرخشت با خواص ضد التهابی و ضد میکروبی می‌تواند به بهبود درد سینه و کاهش سرفه کمک کند.
- روشن کننده پوست: ضماد شیرخشت موجب روشن شدن پوست میشود؛ بنابراین آن را می‌توان به صورت تونر یا ماسک صورت استفاده نمود.
- مسهل و صفرا آور: شیرخشت به دلیل وجود فیبرهای محلول و غیرمحلول در آب، دارای خاصیت مسهلی است. فیبرهای محلول در آب حل شده و حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و فیبرهای غیر محلول در روده بزرگ با آب ترکیب می‌شوند و موجب نرم شدن مدفوع می‌شوند. به موجب همین خاصیت شیرخشت در درمان یبوست نوزادان نیز کاربرد دارد.
- ضد التهابی: گیاه شیرخشت به دلیل داشتن ترکیباتی چون آرابین، گالیک اسید و تانن‌ها دارای خواص ضد التهابی است و تولید مواد التهاب‌زا را در بدن متوقف می‌کند.
- ملینی: شیرخشت در دسته‌ی انگبین‌های دارویی است و به دلیل وجود ماده‌ی آرابین در آن، دارای خاصیت ملینی است. این ماده آب موجود در روده را جذب می‌کند و با این کار حجم مدفوع را افزایش می‌دهد. همین امر موجب تحریک انقباضات روده و دفع مکرر مدفوع میشود. اسهال ناشی از شیرخشت اذیت کننده نیست و سبب پاکسازی معده میشود.
- استحکام استخوان‌ها: مصرف شیرخشت به منظور افزایش استحکام بیش‌تر استخوان بندی نوزادان بسیار تاکید شده است؛ این ماده همچنین به رشد نوزادان و دندان‌های آن‌ها به طور قابل توجهی کمک می‌کند. بنابراین به جای اینکه شربت قندی به کودکان خود بدهید شربتی از ترکیب ترنجبین و شیرخشت به نوزاد بدهید تا مقاومت استخوان‌بندی او افزایش یابد.
مکانیسم اثر شیرخشت برای زردی نوزاد
در مورد مکانیسم اثر شیرخشت باید گفت، این گیاه حاوی مانیتول و پلی ساکاریدهای متعدد می‌باشد و میزان مانیتول موجود در آن حدود 40 تا 60 درصد است. از آنجایی که جذب خوراکی این ماده از دستگاه گوارش بسیار کم است، بنابراین مصرف شیرخشت موجب اسهال و افزایش تعداد دفعات دفع مدفوع نوزاد میشود. در این شرایط می‍توانیم شاهد دفع سرم بیلی روبین از طریق مدفوع نوزاد باشیم.
مکانیسم دیگر تاثیر شیرخشت برای نوزادان، از طریق فعال کردن گیرنده‌های کبدی بدن نوزاد است که موجب کاهش سطح جذب سرمی بیلی روبین میشود. همچنین کبد هنگام زردی ملتهب شده و همین امر مانع از دفع بیلی روبین میشود؛ شیرخشت با خواص ضدالتهابی که دارد، التهاب کبد را کاهش می‌دهد.
مصرف شیرخشت به تنهایی به کاهش درجه زردی نوزاد کمک می‌کند؛ ولیکن مصرف این دارو همراه با ترنجبین، اثربخشی بیش‌تری دارد. همچنین چون ترنجبین کاملا شیرین است، لذا این دارو نیاز به شیرین کردن ندارد. ذرمان زردی نوزاد با شیرخشت همزمان با استفاده از دستگاه فتوتراپی موجب تسریع روند درمان این بیماری میشود.
همچنین در ncbi هم به تاثیر مثبت شیرخشت برای زردی نوزاد اشاره شده و گفته شده است که؛ مصرف شیرخشت توسط نوزادان، مادران یا هر دو موجب کاهش سریع زردی نوزاد نسبت به سایر گروه‌ها و کاهش مدت زمان بستری میشود.
طریقه مصرف شیرخشت برای زردی نوزاد
شیرخشت را می‌توان به شکل قرص، پودر، جوشانده و قطره مصرف نمود؛ امکان تغذیه نوزاد از شیرخشت به طور مستقیم وجود دارد اما در برخی موارد توصیه شده از دادن شیرخشت به نوزاد تا 6 ماهگی خودداری شود. در این شرایط بهتر است هنگام زردی توسط مادر مصرف شود و خواص دارویی آن از طریق شیر به نوزاد منتقل گردد. توصیه می‌کنیم برای پیشگیری از ابتلا به عوارض و واکنش‌های آلرژیک، مصرف شیرخشت را از مقدار کم شروع کنید. در صورت مشاهده علائم، مصرف این داروی گیاهی را متوقف نمایید.
مقدار مصرف شیرخشت برای زردی نوزاد
این دارو با توجه به صلاحدید پزشک توسط مادر و نوزاد برای درمان زردی قابل استفاده است و مقدار مصرف آن برای درمان زردی در نوزادان با توجه وزن کودک توسط متخصص اطفال تعیین میشود. اما در مادران شیرده مصرف 1 الی 2 گرم از این دارو 3 بار در طول روز توصیه میشود.
طرز تهیه داروی شیرخشت بدین شکل است که آن را با حدود یک چهارم قاشق چای خوری شیر خشک و آب مخلوط کرده، داخل یک توری ریز بریزید و عصاره آن را دو یا سه نوبت در روز به نوزاد بدهید. بهتر است در هر نوبت فقط یک قاشق مربا خوری از عصاره‌ی شیرخشت داخل دهان نوزاد ریخته شود.
توصیه: تغذیه مادر در زردی نوزاد اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا مواد غذایی مصرفی توسط مادر از طریق شیر به نوزاد منتقل میشود و خواص آن به طور مستقیم بر کاهش یا افزایش زردی نوزاد تاثیر می‌گذارد. بنابراین توصیه میشود مادران شیرده از مصرف مواد غذایی مضر برای زردی نوزاد حتی الامکان خودداری نمایند و رژیم غذایی سالم را جایگزین کنند. شیرخشت نیز یکی از داروهای گیاهی است که استفاده از آن در زمان شیردهی تاثیر بسزایی در کاهش بیلی روبین خون نوزاد دارد.
عوارض شیرخشت برای زردی نوزاد
با توجه به اینکه نوزادان در بدو تولد آسیب پذیر می‌باشند، ممکن است پس از مصرف شیرخشت عوارض زیر در آن‌ها بروز کند:
- نفخ
- اسهال
- گاز معده
- مشکلات تنفسی
- خارش، قرمزی و تورم پوست
البته لازم به ذکر است که این عوارض با قطع مصرف شیرخشت از بین خواهد رفت، اما در صورت ادامه پیدا کردن و تشدید علائم به پزشک مراجعه نمایید.
موارد منع مصرف شیرخشت
- دیابت
- بیماری‌های گوارشی
- حساسیت به شیرخشت
قطره بیلی ناستر؛ عصاره گیاه دارویی شیرخشت
بیلی ناستر داروی گیاهی است که از عصاره گیاه شیرخشت تهیه و تولید شده و برای درمان زردی نوزاد تجویز میشود. مقدار مصرف بیلی ناستر متناسب با وزن نوزاد توسط پزشک تعیین میشود؛ در صورتی که نوزاد شما در خوردن بیلی ناستر مشکل دارد، می‌توانید آن را با کمی شیر مخلوط نمایید.
ترنجبین و طرز استفاده از آن
ترنجبین به عنوان یکی دیگر از گیاهانی است که برای درمان زردی نوزاد موثر شناخته شده است. استفاده از ترنجبین درمان بی خطر و حتی عارضه‌ای هم ندارد؛ همچنین مدت زمان استفاده از این داروی گیاهی، بازه‌ی زمانی 6 تا 10 روز است.
ترنجبین را هم مانند شیر خشت باید در مقدار کمی آب، جوشانده شود و سپس به کمک یک صافی، عصاره ی آن را جدا کنید. عصاره‌ی ترنجیبن را دو ساعت یک بار به اندازه یک قاشق چایخوری به نوزاد بدهید؛ در صورت تداوم این روال طی چند روز، اثر زردی از بین می‌رود.
همچنین طی دوره‌ی استفاده از عصاره‌ی ترنجبین، می‌توانید رنگ ادرار یا مدفوع نوزاد را بررسی کنید؛ در صورتی که رنگ آن به زرد طلایی تغییر کرد و رنگ زردی چهره‌ی نوزاد هم کمتر شد، می‌توان گفت که زردی در حال درمان است. در طب اسلامی تبریزیان روش دیگری نیز برای استفاده از ترنجبین برای درمان زردی نوزاد وجود دارد. در این روش دستمال تمیز و نازکی را داخل محلول آب و ترنجبین خیس کنید و آن را پشت گوش یا پیشانی نوزاد قرار دهید؛ با این روش ترنجبین از طریق پوست جذب میشود و موجب بهبود زردی میشود.
نکات مهم درباره‌ی شیرخشت و ترنجبین
- مادر و نوزاد هر دو امکان استفاده از این دارو را دارند.
- در نظر داشته باشید که طعم ترنجبین شیرین است؛ بنابراین نیازی به شیرین کردن آن نیست.
- در کنار این دارو می‌توانید به صورت هم زمان چند قاشق چای خوری از ترکیب کاسنی و شاه تره را به نوزاد بدهید.
- شیرخشت را می‌توانید به صورت تکی نیز استفاده کنید؛ اما برای تاثیرگذاری بیش‌تر بهتر است که ترنجبین و شیرخشت را با هم مخلوط کنید.
- متاسفانه به دلیل این که قیمت شیر خشت روز به روز در حال افزایش است؛ می‌توان از بید خشت به جای آن استفاده کرد.
2. تاثیر عناب در طب سنتی برای کاهش زردی نوزاد
عناب و خواص آن
یکی از بیماری‌های شایع در روزهای نخست تولد نوزادان، بیماری زردی (یرقان) است. همانطور که می‌دانیم این بیماری به دلیل افزایش سطح بیلی روبین خون اتفاق می‌افتد و تا زمانی که این ماده تجزیه و از بدن دفع نشود، علائم این بیماری رفع نخواهد شد. یکی از میوه‌های مفید برای زردی نوزاد که خاصیت دارویی نیز دارد، عناب است. این میوه به پاکسازی کبد نوزاد از سطوح بالای بیلی روبین کمک کرده؛ در واقع به کمک عناب، بیلی روبین اضافی از طریق ادرار و مدفوع خارج میشود.
پیش از بررسی خواص عناب برای نوزادان، اجازه دهید کمی درباره این میوه و خواص کلی آن صحبت کنیم. عناب میوه‌ای کوچک، قرمز، کروی و دارای طعم شیرین است. درخت عناب اغلب در مناطق گرمسیر و خشک می‌روید. این میوه سرشار از ویتامین C، A، B6، کلسیم، آهن، منیزیم و پتاسیم است؛ علاوه بر این‌ها حاوی مقادیر زیادی از پلی فنول‌ها و کارتنوئیدها (نوعی از آنتی اکسیدان‌ها) است و تاثیر بسزایی در سلامتی دارد. عناب دارای خواص بسیاری است؛ از جمله‌ی آن عبارتند از:
- کاهش التهاب
- کاهش استرس
- بهبود عملکرد قلب
- تقویت استخوان‌ها
- بهبود سلامت پوست
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- بهبود عملکرد دستگاه گوارش
- بهبود کیفیت خواب و درمان کم‌خوابی
عناب به دلیل خواصی که دارد، ممکن است به صورت خشک، پودری، عصاره و یا جوشانده مورد استفاده قرار می گیرد؛ در ادامه بیش‌تر راجع به طرز استفاده و طریقه مصرف این میوه خواهیم داشت.
خواص عناب برای زردی نوزاد
همانطور که قبلا اشاره کردیم، عناب برای زردی نوزاد هم مفید است. به نقل از Brieflands انواع مختلفی از گیاهان برای درمان زردی نوزاد در سنین مختلف استفاده می شود؛ از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آرد جو، عناب و کاسنی اشاره کرد. علاوه بر این مصرف آب انار هم تاثیر بسزایی در کاهش زردی نوزاد دارد و به شدت توصیه میشود.
عناب به دلیل خواص ملینی و مدر بودن در دفع بیلی روبین از بدن نوزاد تاثیر بسیار زیادی دارد؛ در واقع مصرف عصاره گیاه عناب با افزایش تعداد دفعات مدفوع و ادرار نوزاد، می‌تواند باعث دفع بیلی‌روبین شده و در درمان یرقان نوزادی موثر باشد.
در مطالعه‌ی اخیری که انجام شده به نقل از سایت SID، تعداد 121 نفر از نوزادانی که به دلیل زردی بستری بودند، انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه مورد (63 نفر) و شاهد (58 نفر) تقسیم شدند. به نوزادان گروه مورد از عصاره گیاه عناب 1 سی سی به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد و هر روز سه نوبت به صورت خوراکی داده شد؛ ضمن این کار درمان فتوتراپی نیز انجام شد. این در حالی بود و نوزادان گروه شاهد فقط با روش فتوتراپی درمان شدند. میزان بیلی روبین سرم در هنگام بستری و در طی مدت زمان بستری، هر روز دو مرتبه اندازه گیری شد.
نتایج این تحقیق نشان داد اختلاف آماری معنی داری بین دو گروه مورد و شاهد قبل و بعد از مداخله وجود دارد؛ همچنین کاهش معنی داری در تعداد روزهای بستری در بیمارستان و افزایش دفع مدفوع و ادرار نوزادان گروه مورد نسبت به گروه شاهد مشاهده شد.در نهایت این مطالعه نشان داد که مصرف عصاره گیاه عناب با افزایش تعداد دفعات مدفوع و ادرار نوزاد می‌تواند موجب دفع بیلی روبین شده و در درمان زردی نوزادی موثر باشد.
طرز استفاده از عناب برای زردی نوزاد
همانطور که گفتیم عناب در زردی نوزاد باید توسط مادر مصرف گردد؛ اما در شرایطی خاص و با تشخیص پزشک دادن عناب به نوزاد برای زردی منعی ندارد. در این شرایط عناب را می‌توانید به چند طریق به نوزاد بدهید که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
- عناب تازه: می‌توان میوه عناب را له کرد و کمی از آن را به دهان نوزاد زد؛ به خاطر داشته باشید عناب مصرفی باید باکیفیت و تازه باشد. حتما قبل از خرید به شفافیت، سلامت پوست و اندازه درشت عناب دقت کنید.
- عصاره عناب: می‌توان عصاره عناب را با آب رقیق کرد و به اندازه 10 الی 20 میلی‌لیتر به نوزاد داد.
- دمنوش عناب: می‌توان 10 گرم عناب را در آب جوش ریخت و به صورت دمنوش به میزان 100 الی 200 میلی‌لیتر به نوزاد داد.
مقدار مصرف عناب برای زردی نوزاد
در صورت تجویز عناب توسط پزشک، مقدار مصرف آن نیز برحسب وزن نوزاد تعیین میشود؛ اما مادران شیرده در صورت عدم حساسیت به عناب می‌توانند روزانه بین 10 الی 20 عدد عناب تازه مصرف کنند.
عوارض عناب
عناب در اغلب موارد عوارضی ایجاد نمی‌کند اما در صورت استفاده‌ی بی‌رویه ممکن است سبب بروز عوارض زیر گردد:
- اسهال
- سردرد
- استفراغ
- سرگیجه
- اضطراب
- التهاب
- بی‌خوابی
موارد منع مصرف عناب
عناب به دلیل داشتن مقادیر زیادی از ویتامین K در لخته شدن خون تاثیر بسیار زیادی دارد؛ به همین علت این میوه در افراد و مادران شیردهی که داروی انعقاد خون مصرف می‌کنند، منع مصرف دارد و توصیه نمی‌شود.
نکات مهم استفاده از عناب برای زردی نوزاد
به نکات زیر در مصرف عناب در زردی نوزاد توجه ویژه نمایید:
- در صورت استفاده از عصاره عناب، آن را به خوبی با آب رقیق کنید.
- در مصرف عناب زیاده روی نکنید زیرا باعث اسهال و استفراغ میشود.
- مصرف عناب را از مقدار کم شروع کنید و در صورت نیاز به تدریج افزایش دهید.
- پیش از مصرف عناب حتما با پزشک مشورت نمایید و از مصرف خودسرانه آن بپرهیزید.
- در صورت مشاهده هرگونه عوارض و مشکلی در نوزاد مصرف عناب را قطع نموده و سریعا به پزشک مراجعه نمایید.
3. تاثیر شاه تره برای درمان زردی نوزاد
شاه تره یا به زبان عام شاتره، گیاهی است یک ساله از خانواده خشخاش (Papaveraceae)؛ نام علمی آن در زبان لاتین Fumaria Officinalis بوده و در زبان یونانی نیز به آن Kapnos می‌گویند. این گیاه به شکل درختچه‌ای با برگ‌های خاکستری و نوک‌تیز رشد می‌کند و از قسمت‌های مختلف آن ، برای تهیه دارو استفاده میشود.
محل رویش، طبیعت و ساختار شاه تره
گیاه شاه تره ابتدا به وفور در مناطق مدیترانه‌ای، آفریقای شمالی، اروپا و سیبری رشد کرده؛ سپس وارد آمریکای جنوبی و آمریکای شمالی شده است. در نهایت این گیاه در چین، کانادا ، آفریقای جنوبی، ایالات متحده و استرالیا نیز بومی شده است. شاه تره در آب و هوای معتدل رشد خوبی دارد؛ در ایران اغلب در دامنه‌های زاگرس مخصوصاً در دشت‌های اقلید فارس، بیجار کردستان و کوه سرخ خراسان رضوی رشد می‌کند.
این گیاه دارای ساقه‌های نازک، توخالی، بدون کرک، ایستاده و زاویه‌دار است و ارتفاع آن حدودا به 10 الی 50 سانتیمتر می‌رسد. برگ‌های این گیاه به طول 5 الی 8 میلیمتر به رنگ سبز الی خاکستری می‌باشد. گل‌ها معمولاً در فصل بهار و تابستان شکوفا شده و در انتهای شاخه‌ها به صورت لوله‌ای با رنگ مایل به ارغوانی الی صورتی با نوک‌های زرشکی ظاهر می‌شوند.
گل‌های گیاه شاه‌تره در نهایت به عنوان بذر برهنه (مانند تخم توت فرنگی) به میوه‌ای تبدیل می‌شوند که کروی و به رنگ سبز است و در قسمت بالای آن‌ها یک فرورفتگی وجود دارد. میوه‌ی گیاه شاه‌تره از ترکیبات زیادی مانند آلکالوئیدها، تانن‌ها، نمک‌های پتاسیم و اسید فوماریک تشکیل شده که برای سلامت انسان مفید است.
مزایا و خواص شاه تره
تحقیقات بسیاری به منظور تاثیر این گیاه بر بیماری‌هایی مانند: کبد چرب، زردی نوزاد، پوست، اگزما، فشارخون، لاغری، چربی خون، سرفه، اسهال و… انجام شده است. تاثیرات عرق شاه‌تره در بارداری، برای اسپرم و پسر دار شدن، سقط جنین، درمان جوش و آکنه، درمان یبوست، درمان سیستیت، روماتیسم، کاهش فشار خون، افزایش اشتها، پاکسازی کلیه‌ها تایید شده است. گاهی عرق شاه تره را با مواد دیگری مانند ماست، عسل، خاکشیر، کاسنی ترکیب می‌کنند؛ هر کدام از این ترکیبات خواص ویژه‌ای دارند.
عرق شاه تره برای زردی نوزاد
از نظر طب سنتی یکی از راه‌های درمان آن مصرف عرق شاه تره است که بیش‌تر موقع با عرق کاسنی مخلوط میشود. مقدار مصرف عرق این گیاه توسط مادر شیرده بوده و با توجه به درجه زردی نوزاد و شرایط مادر توسط پزشک معالج تعیین میشود.از آنجایی که طبع این گیاه معتدل است؛ بنابراین اغلب با عرق کاسنی و توسط مادر شیرده مصرف میشود. مقدار مصرف عرق شاه‌تره به درجه زردی نوزاد و شرایط مادر بستگی داشته و دستور آن توسط پزشک معالج تعیین می‌گردد.
مادران شیرده که نوزادشان زردی دارد باید به صورت روزانه چند مرتبه عرق کاسنی، عرق شاه‌تره یا عرق بید بخورند. عرق کاسنی و شاه‌تره را به نسبت مساوی مخلوط و روزانه یک استکان مصرف کنید.
نحوه مصرف شاه تره
همانطور که قبلا اشاره کردیم طبع عرق شاه تره از نظر حکمای طب سنتی معتدل است؛ این بدین معناست که طبیعت آن نه خیلی سرد و نه بسیار گرم است. مصلح عرق شاه تره، عرق کاسنی بوده که طبعی سرد و خشک دارد.
شاه تره خواص درمانی و فواید بسیاری برای بدن دارد؛ در واقع تمامی بخش‌های این گیاه، به جز ریشه‌ی آن به عنوان داروی گیاهی استفاده میشود. بخش‌های مختلف این گیاه در آغاز دوره‌ی گل‌دهی جمع‌آوری شده و خشک میشود تا در نهایت به عنوان عصاره، عرق شاه‌تره، دمنوش، قرص گیاهی و یا لوسیون چشم استفاده شوند. گیاه شاه‌تره طعمی تلخ و نمکی داشته و عصاره‌ی آن بوی شاخص و شدیدی دارد.
به منظور تهیه دمنوش شاه‌تره یک یا دو قاشق چایخوری از این گیاه را خشک کنید و یک فنجان آب جوش به آن اضافه کنید؛ سپس اجازه دهید به مدت 15 دقیقه دم بکشد. این دمنوش را می‌توان حدود نیم ساعت قبل از هر وعده غذایی آن را مصرف کرد؛ به منظور مصارف درمانی، اغلب سه فنجان دمنوش شاه تره در روز توصیه میشود.
عوارض و موارد منع مصرف شاتره
مواردی که باید در آن درباره مصرف شاتره احتیاط کنید عبارتند از:
- بیماران صرع و مستعد به صرع نباید از آن استفاده کنند.
- مصرف شاتره در کودکان، بانوان باردار و شیرده منع شده است، مگر اینکه با تجویز و نظر پزشک باشد.
- شاتره اثر داروهای آلوپاتیک مورد استفاده برای فشار خون بالا را افزایش می‌دهد؛ بنابراین از مصرف همزمان این داروها با شاتره خودداری کنید.
- مصرف شاتره در مقادیر زیاد دارای اثر سمی است و می‌تواند باعث اسهال شدید، گرفتگی عضلات و تنگی نفس شود. بنابراین برای مصرف آن با پزشک‌های گیاهی مشورت کنید.
4. تاثیر خاکشیر برای درمان زردی نوزاد با طب سنتی
خاکشیر به انگلیسی Flixweed، یکی از معروف‌ترین و پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی در ایران است و فواید زیادی برای بدن دارد. نام‌های دیگر این گیاه دارویی به زبان عامیانه‌ی مردم، خاکشی و شفترک می‌باشد. به نقل از naturalmedicinalherbs خاکشیر (با نام علمی Descurainia sophia) جزو گیاهان علفی دو ساله دسته‌بندی است و بیش‌تر در آسیا ، اروپا و گاهی اوقات در آفریقا رشد می‌کند. این گیاه از تیره شب‌بویان بوده و ارتفاع آن به یک متر هم می‌رسد. خاکشیر در طب سنتی ایران، چین و هند جایگاه ویژه و بسیار خاصی دارد.
طبع و خواص خاکشیر
خاکشیر حاوی کربوهیدرات، فیبر، پروتئین، سدیم، آهن، منیزیم، فسفر و پتاسیم است و طبع سرد و تر این داروی گیاهی، موجب خنک کنندگی، کاهش حرارت بدن و درمان گرمازدگی میشود. از دیگر خواص آن می‌توان به پایین آوردن تب، کاهش حساسیت پوستی، اسهال، درمان تنبلی تخمدان، سنگ کلیه، درمان کبد چرب، غلظت خون، رفع سرماخوردگی، لاغری و درد معده اشاره کرد. از آنجایی که این گیاه دارویی حاوی فیبر است، یک ملین طبیعی محسوب شده و هضم غذا را آسان‌تر می‌کند؛ بنابراین می‌توان برای درمان یکی از شایع‌ترین مشکلات کودکان یعنی یبوست، از خاکشیر استفاده کرد.
خاکشیر دارای خواص ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد ویروسی و ضد التهابی است و مصرف آن برای کودکان در حال رشد توصیه میشود. یکی از مشکلات شایع کودکان در سنین پایین، ابتلا به اسهال است و این گیاه دارویی به کمک خاصیت باکتریایی خود، می‌تواند موجب درمان این بیماری شود. از خاکشیر و خاصیت خنک کنندگی آن می‌توان برای درمان خارش پوست در کودکان مبتلا به آبله مرغان و سرخک، همچنین کاهش تب بالا استفاده کرد. دادن خاکشیر به نوزادان تازه متولد شده و کودکان زیر دو سال ممنوع است و بهتر است مصرف آن بعد از این سن باشد. یکی از تاثیرات مفید این گیاه دارویی در درمان زردی نوزاد است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
پیشنهاد می‌کنم این مطلب را مطالعه کنید: علل بروز زردی نوزاد و انواع مختلف آن
خاصیت خاکشیر برای زردی نوزاد
خاکشیر برای زردی نوزاد مفید است چرا که خنک کنندگی طبیعی بوده و بدین ترتیب می‌تواند در کاهش حرارت بدن و رفع علائم زردی نوزاد موثر عمل کند. طریقه مصرف خاکشیر برای زردی نوزاد، بهتر است در دوران شبردهی و توسط مادر باشد. خاکشیر قدرت ضد التهابی و ضد قارچی قوی دارد و با کاهش علائم زردی نوزاد، به بهبودی این بیماری کمک می‌کند؛ بنابراین از آن به عنوان یک درمان تکمیلی و یکی از روش‌های درمان طب سنتی در کاهش زردی نوزاد استفاده میشود. پژوهش‌ها نشان داده است که ترکیبات موجود در خاکشیر موجب کاهش سطح بیلی روبین در خون و در نتیجه کاهش زمان زردی نوزاد میشود.
استفاده از خاکشیر ممکن است برخی محدودیت‌‌ها را به همراه داشته باشد، به طوری که دیده شده برخی از نوزادان به مواد موجود در خاکشیر حساسیت دارند؛ بنابراین لازم است قبل از استفاده، آزمایش‌‌های حساسیت انجام شود. نکته‌ی دیگری که باید در نظر داشته باشید این است که از دادن خاکشیر به نوزاد پرهیز کنید و صرفا مادر شیرده می‌تواند در تغذیه‌ی خود از آن استفاده کند.
به نقل از National Library of Medicine برخی مطالعات نشان داده که دریافت داروهای اضافی مانند آب قند، عصاره خار شتر و عصاره‌های خاکشیر توسط نوزادان می‌تواند هیپربیلی روبینمی را افزایش دهد و مدت زمان درمان را به تاخیر بیندازد. علاوه بر این مشاهد شده، کاهش وزن بیش‌تری صورت می گیرد؛ بنابراین توصیه میشود برای اصلاح این فرهنگ باید از همه ظرفیت‌های جامعه استفاده کرد.
طرز تهیه شربت خاکشیر برای زردی نوزاد
مهم‌ترین و معروف‌ترین خاصیت خاکشیر خاصیت خنک‌کنندگی و رفع عطش آن است؛ پس احتمالا اولین چیزی که پس از شنیدن نام این گیاه به ذهنمان می‌رسد، شربت خنک خاکشیر در تابستان خواهد بود. مصرف شربت خاکشیر و تخم شربتی به همراه آبلیمو و ترنجبین از گرمازدگی پیشگیری می‌کند؛ حتی مصرف خاکشیر خیسانده شده به تنهایی نیز فواید بسیاری برای بدن دارد. معمولا این گیاه دارویی را به صورت شربت سرد و یا حتی جوشانده شده استفاده می‌کنند؛ البته گاهی دانه‌ی آن بو داده میشود و همراه با عسل میل می‌گردد. مخلوط ترنجبین و خاکشیر برای نوزاد و درمان زردی او مفید است.
در نظر داشته باشید مصرف این گیاه دارویی باید در حد اعتدال باشد؛ چرا که مصرف بیش از حد آن برای برخی افراد ممکن است همراه با سردرد یا استخوان درد باشد. همچنین توصیه میشود افراد بلغمی یا کسانی که بیماری روماتیسم دارند، از مصرف آن پرهیز کنند؛ در این شرایط بهتر است شربت خاکشیر همراه با کتیرا مصرف شود. برای استفاده از این گیاه دارویی به عنوان ضماد، دانه‌های آن را کوبیده و با آب مخلوط کنید تا به حالت خمیری در آید و روی سوختگی قرار دهید.
مصرف خاکشیر در بارداری برای زردی نوزاد
در دوران حاملگی مصرف خاکشیر باید با نظر پزشک متخصص باشد؛ چرا که مصرف آن در ماه‌های آخر بارداری می‌تواند موجب القای زایمان و آمادگی انقباضات رحم برای زایمان شود. در واقع گاهی پزشک متخصص در این دوران برای باز شدن دهانه‌ی رحم، مصرف خاکشیر را توصیه می‌کند. همچنین از مصرف این گیاه دارویی می‌توان به عنوان راهکاری برای جلوگیری از زردی جنین (پس از تولد) یاد کرد.
5. تاثیر عرق کاسنی درمان زردی نوزاد با طب سنتی
تاثیر عرق کاسنی برای زردی نوزاد از زمان قدیم زبانزد تمام کسانی است که از این روش برای رفع این بیماری استفاده کرده‌اند. سوالی که همواره بین مردم مطرح است این است که آیا امروزه با وجود روش‌های مختلف درمان نوین زردی نوزاد، از طب سنتی بدین منظور استفاده میشود؟ همانطور که در مقالات قبلی صحبت کردیم، زردی یکی از بیماری‌های شایع در نوزادان تازه متولد شده است؛ که بسته به شرایط نوزاد، امکان درمان به روش طب سنتی نیز وجود دارد. بنابراین موضوعی که در این مقاله می‌خواهیم به آن بپردازیم، تاثیر عرق کاسنی برای زردی نوزاد است.
کاسنی و خاستگاه آن
کاسنی یکی از گیاهان دارویی با نام علمی Cichorium intybus که در زبان ترکی چیر‌تلیق نامیده میشود؛ گیاهی چند ساله با ارتفاع 30 تا 120 سانتی متر است. این گیاه مجموعه‌ای از گل‌های آبی رنگ است که در بهار و تابستان رشد می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت تقریبا در همه جا از اروپا تا آمریکای شمالی، چین، آسیای جنوب شرقی، جنوب آفریقا و استرالیا رویش دارد.
خواص کاسنی
عرق کاسنی طبع سرد دارد و به همین دلیل در درمان یرقان، بیماری‌های کبدی و سردرد توسط پزشکان طب سنتی توصیه میشود. از دیگر خواص آن می‌توان به بهبود و تقویت رحم، خواص ضد دیابتی، آنتی اکسیدانی، تب بری و ضد التهابی نام برد که می‌تواند موجب بهبود عملکرد کبد، افزایش سطح هموگلوبین خون و تقویت سیستم ایمنی شود. در نظر داشته باشید از آنجایی که عرق کاسنی ملین و ادرار آور است، می‌تواند موجب سهولت در دفع بیلی روبین شود.
تاثیر عرق کاسنی در دوران شیردهی
امروزه اهمیت تغذیه‌ی مادر شیرده بر کسی پوشیده نیست چرا که می‌دانیم مواد غذایی و نوشیدنی‌های مصرف شده توسط مادر، بر کیفیت شیر او تاثیر مستقیم دارد. یکی از عرقیات مفید که می‌توان در این دوره برای درمان زردی نوزاد از آن استفاده کرد؛ کاسنی است. فروکتوز، اینولین، ریزمغذی‌هایی مانند آهن و پتاسیم، اسیدهای آلی، پکتین و ویتامین‌هایی نظیر A، C، E، B1، B2 و B3 از ترکیبات ارزشمند و مفید کاسنی برای بدن است. عرق کاسنی دارای خاصیت پاک کنندگی قوی است و یک ترکیب نیرومند برای حذف سموم و کلسترول بد از بدن مادر میشود؛ همچنین حاوی فیبر فراوان بوده و برای سلامت روده بسیار مفید است.
عصاره‌ی این گیاه در بهبود اشتهای مادر تاثیر فراوان داشته و خاصیت بازسازی کنندگی دارد. بنابراین می‌توان گفت عرق کاسنی در سلامت پوست، درخشندگی مو، تقویت ناخن‌ها و کاهش اثرات استرچ مارک خصوصا علائم کشش روی سینه و شکم بعد از زایمان، تاثیر فراوان دارد.
همانطور که اشاره شد این عرق دارای طبعی سرد است و با نوشیدن آن و تغذیه‌ی نوزاد از شیر مادر، علائم زردی خفیف در نوزاد از بین می‌رود. در نظر داشته باشید در این دوران برای درمان زردی به روش طب سنتی و به طور مشخص با مصرف عرق کاسنی، باید تحت نظر و مشورت پزشک باشید. همچنین به خاطر داشته باشید که نوزادان و اطفال زیر 6 ماه به جز شیر مادر یا شیر خشک نباید تغذیه‌ی دیگری داشته باشند؛ بنابراین به هیچ عنوان مستقیما عرق کاسنی را به نوزاد نخورانید. هنگام خرید عرق کاسنی توجه داشته باشید که محصول خریداری شده ارگانیک و در شرایط استاندارد تهیه شده باشد.
بررسی منابع خارجی تاثیر عرق کاسنی برای زردی نوزاد
محققان دریافته‌اند مصرف عصاره‌ی کاسنی در مادران شیرده می‌تواند غلظت بیلی روبین در نوزادشان را کاهش دهد. آن‌ها مشاهده کردند بین گروه شاهد و تحت آزمایش، تفاوت معنی‌داری وجود دارد. در هر گروه تفاوت معنی‌داری در سطوح بیلی روبین در بین زمان‌های مختلف نمونه گیری، مشاهده شد.
تحقیقات نشان داد اگرچه سطح بیلی روبین در هر دو گروه طی فواصل زمانی کاهش یافته است؛ اما میزان کاهش در گروه تحت آزمایش به طور معنی‌داری بیش‌تر بود. بنابراین مادران شیرده می‌بایست از گنجاندن عصاره‌ی کاسنی در برنامه‌های تغذیه‌ای خود آگاه باشند. در صورت تمایل می‌توانید یکی از منابع خارجی را که در این باره تحقیق کرده‌اند، مطالعه کنید.
مضرات مصرف عرق کاسنی در دوران شیردهی
مطالعات زیادی نشان داده که مصرف عرق کاسنی در شیردهی منعی ندارد اما محققان هنوز به قطعیت کامل نرسیده‌اند. با این حال برخی تاثیرات منفی از مصرف عرق این گیاه در دوران شیردهی گزارش شده که در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| بروز حساسیت و آلرژی نوزاد | عرق کاسنی ممکن است حاوی موادی باشد که موجب بروز حساسیت یا آلرژی در نوزاد شود. |
| تاثیر بر سیستم گوارش | مصرف عرق کاسنی می‌تواند در برخی افراد موجب تحریک سیستم گوارشی یا بروز مشکلاتی مثل نفخ یا تحریک معده شود. |
| اثرات و عوارض جانبی | مصرف بیش از حد عرق کاسنی ممکن است موجب عوارض جانبی مثل اسهال یا افزایش فشار خون در مادر شود. |
تاثیر عرق کاسنی برای زردی نوزاد
یکی از روش‌هایی که برای درمان زردی نوزاد در منزل توصیه میشود، حمام نوزاد یا شست و شوی دست و پای او با عرق کاسنی است. بدین ترتیب یک یا دو لیوان عرق کاسنی را داخل یک لگن آب ریخته و نوزاد را به مدت 10 دقیقه در آن ماساژ دهید. جهت جلوگیری از افت دمای بدن نوزاد بهتر است دمای اتاق بین 24 تا 28 درجه ی سانتی گراد بوده و قبل از حمام، عرق کاسنی را کمی حرارت بدهید و به دمای 37.5 درجه سانتی گراد برسانید.
در واقع تحقیقات بالینی محققان بر روی تعدادی از نوزادان مبتلا به زردی نشان داده حمام عصاره‌ی کاسنی به همراه فتوتراپی می‌تواند در کاهش زردی نوزاد موثر باشد و طول مدت نیاز به فتوتراپی را کاهش دهد. بنابراین می‌توان با کاهش زمان فتوتراپی، تا حدود زیادی از بروز عوارض آن جلوگیری کرده و در هزینه‌ها صرفه جویی میشود.
عوارض احتمالی ترنجبین و شیرخشت
شیرخشت و ترنجبین عوارض خاصی ندارند اما گاهی با مصرف خودسرانه، ممکن است نوزاد موجب دچار اسهال یا دل پیچه شود؛ بنابراین حتما باید از این گیاهان با نسخه‌ی پزشک طب سنتی استفاده کنید. متخصصان طب سنتی میزان مصرف صحیح را آموزش داده و بنابراین با رعایت این نکات، از بروز مشکل جلوگیری میشود. همچنین برخی از افراد معتقدند شیرخشت و ترنجبین برای نوزاد مضر است؛ بنابراین بهتر است مادران شیرده از آن استفاده کنند تا خواص آن از طریق شیر به نوزاد برسد.
شست و شوی دست و پای نوزاد با عرقیات
یکی دیگر از راه‌های کنترل زردی نوزاد شست و شوی دست و پای او با عرقیات گیاهی نظیر کاسنی و شاه تره چند مرتبه در روز می‌باشد. به منظور جلوگیری از افت دمای بدن نوزاد، بهتر است قبل از استفاده عرقیات را کمی حرارت دهید؛ به عنوان مثال یک یا دو لیوان عرق کاسنی را داخل یک لگن آب بریزید و نوزاد را در آن حدود ده دقیقه ماساژ دهید تا اثرات زردی از بین برود؛ بنابراین به کمک این راه سلول‌های کبد ترمیم شده و زردی از بین می‌رود.
حمام درمانی با عصاره گیاهان دارویی
یکی دیگر از شیوه‌های کنترل زردی در نوزادان استفاده از عصاره‌ی گل ختمی یا گل بنفشه برای حمام درمانی است. این شیوه‌ی درمانی را در مواردی که زردی خفیف است به تنهایی استفاده می‌کنند؛ در موارد شدید حمام درمانی با عصاره‌ی این گل‌ها را باید در کنار سایر روش‌ها به کار برد.
آرد جو برای درمان زردی نوزاد
از آرد جو نیز م‌توان برای درمان زردی نوزادانی که میزان بیلی‌روبین خون آن‌ها بالا است، استفاده کرد؛ برای این‌کار باید کمی آرد جو را دور ناف و روی صورت نوزاد بپاشید تا زردی را از بین ببرد. این روش در کنار استفاده از نور فلورسنت یک شیوه‌ی موثر درمانی در طب سنتی است.
درمان زردی نوزاد با حجامت
یکی دیگر از شیوه‌هایی که در طب سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده میشود حجامت است؛ این روش در درمان بیماری‌های مختلف از جمله زردی نوزاد، کاربرد دارد. برای نوزادان برش‌های حجامت در شرایط کاملا بهداشتی باید پشت گوش او انجام شود.
مزیت درمان با طب سنتی
در ادامه به برخی از مزیت‌های استفاده از طب سنتی برای درمان زردی نوزاد اشاره می‌کنیم چرا که گاهی برای بعضی از افراد این سوال مطرح است، که استفاده از راهکارهای طب سنتی و گیاهان دارویی چه مزیتی دارد؟
- استفاده از گیاهان دارویی برای درمان زردی نوزاد عارضه‌ای ندارد و مشکل مضاعفی را برای نوزاد ایجاد نمی‌کند.
- استفاده از گیاهان دارویی سخت نیست؛ بنابراین مادران جوان هم اگر مطابق توصیه‌ها عمل کنند، به راحتی می‌توانند شیوه‌های درمانی را انجام دهند.
- گیاهان دارویی که برای درمان نوزاد استفاده میشود در دسترس است و هزینه‌ی زیادی ندارد؛ به همین دلیل برای همه‌ی افراد قابل تهیه کردن است.
زمان مراجعه به پزشک
از آنجایی که عدم درمان بیماری زردی نوزاد ممکن است موجب عوارض خطرناک در نوزاد شود؛ بنابراین نباید در پیگیری و اقدام به درمان آن اهمالی صورت بگیرد. توصیه میشود در صورتی که از درمان‌های خانگی و طب سنتی برای زردی نوزاد استفاده کردید و بهبودی در رنگ چهره نوزاد حاصل نشد یا علائم زیر بروز کرد؛ لازم است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:
- افزایش زردی صورت
- آشفتگی و ناخوشی نوزاد
- رخوت و سستی غیر عادی نوزاد
- تب و دمای بالاتر از 37 درجه بدن نوزاد
- گسترش زردی در بدن و ایجاد زردی در کف پا
کلام آخر
از گذشته در ایران درمان زردی نوزاد با طب سنتی مورد توجه بوده و بدون هیچ گونه عارضه‌ی خاصی می‌باشد. این روش نه تنها برای زردی نوزاد بلکه برای درمان اغلب بیماری‌ها مفید است و استفاده میشود. به خاطر داشته باشید استفاده از روش‌های درمان طب سنتی برای زردی نوزاد، اغلب نمی‌تواند جایگزین درمان اصلی بیماری شود؛ بنابراین اگر زردی نوزاد شدید است، هرگز از این روش‌ها به عنوان جایگزین درمان اصلی استفاده نکنید.
